Overstimulatie houdt in dat als gevolg van de hormoonstimulatie onverwacht veel te veel eiblaasjes zijn gegroeid. In ongeveer 2 procent van de IVF/ICSI-behandelingen treedt dit op. De kans hierop is groter bij jonge vrouwen en vrouwen bij wie de rijping van de eiblaasjes verstoord is (PCO-syndroom). We noemen het Ovarieël HyperStimulatie Syndroom (OHSS).
Hoe ontstaat overstimulatie?
Het stimuleren van de eierstokken met FSH, LH en hCG moet leiden tot de groei en rijping van meerdere eiblaasjes of follikels. Wanneer de eierstokken echter heel gevoelig zijn voor deze medicijnen, zoals bij vrouwen met het PCO-syndroom (polycysteus-ovariumsyndroom) kan de reactie van de eierstokken op deze medicatie te heftig zijn. Er ontstaan dan, onbedoeld, zeer veel, kleine en middelgrote eiblaasjes, soms wel tot meer dan 20 per eierstok. De eierstokken worden hierdoor vergroot. Daarnaast wordt er veel vrouwelijk hormoon (oestrogenen) geproduceerd, waardoor bloedvaten vocht kunnen lekken in holtes, zoals de buikholte. Dit noemen we het ovarieel hyperstimulatiesyndroom.
OHSS is er in een lichte, matige en ernstige variant. Bij stimulatie voor IVF en ICSI is er vrijwel altijd sprake van een lichte tot matige hyperstimulatie, zonder dat hier gezondheidsproblemen door ontstaan.
Symptomen van overstimulatie
Bij de ernstige vorm van OHSS wordt de buik door vochtophoping dikker. De vrouw komt snel een aantal kilo’s aan en klaagt over buikpijn. Die buikpijn wordt veroorzaakt door de vergrote eierstokken en het buikvocht. Omdat er vocht in de buikholte uit onder andere de bloedvaten lekt, wordt het bloed dikker, stroperiger en kan er trombose (een stolsel in het bloedvat) ontstaan. Er kunnen lever- en nierfunctiestoornissen ontstaan, waardoor soms opname in het ziekenhuis noodzakelijk is. In de meeste gevallen ontstaan de verschijnselen en klachten pas ná de terugplaatsing en vaak als een zwangerschap is ontstaan.
Overstimulatie voorkomen
Het is heel belangrijk om deze complicatie te voorkomen. Daarom worden er tijdens de stimulatiefase regelmatig inwendige echo’s gemaakt. Ondanks deze controles komt OHSS toch nog wel eens voor. Dreigt een ernstige overstimulatie (op de echo zijn dan zeer veel kleine follikels te zien en in het bloed een heel hoog oestrogeen gehalte), dan kan jouw behandelaar ervoor kiezen te stoppen met de stimulatie en daarmee deze behandelcyclus te staken. Wanneer de eierstokken weer tot rust gekomen zijn, kan na minimaal twee tot drie maanden weer gestart worden met een volgende poging. Wij adviseren je ook, in de periode rondom de punctie, geen onbeschermde seks te hebben. Een zwangerschap moet bij een dreigende OHSS voorkomen worden, gebruik daarom een condoom.
Zwangerschap voorkomen bij overstimulatie
Het kan voorkomen dat de behandelaar geen overstimulatie verwacht en dat een dreigende overstimulatie pas blijkt nádat de hCG-injectie (de rijpingsinjectie) is gegeven. Het laten ontstaan van een zwangerschap kan dan ernstige gevolgen hebben. De eiblaasjes (follikels) worden wel door middel van een punctie uit het lichaam gehaald en de laboratoriumfase van de IVF- of ICSI-behandeling kan gewoon doorgang vinden. Wel zal besloten worden om in die cyclus géén terugplaatsing te doen en de embryo’s (na toestemming) in te vriezen. Deze kunnen later, na ontdooiing en verdere celdeling, voor terugplaatsing gebruikt worden in een, spontane (een niet-gestimuleerde) cyclus. Wij adviseren je in deze periode geen onbeschermde seks te hebben. Een zwangerschap moet bij een dreigende OHSS voorkomen worden, gebruik daarom een condoom.
Blijf alert op symptomen
Zoals al eerder gezegd: ondanks alle controles kan OHSS niet altijd worden voorkomen, ook als in de aanloop van de behandeling weinig aanwijzingen waren voor een dreigende OHSS. Je wordt daarom gevraagd dagelijks je gewicht te controleren en dat te noteren: bij een gewichtstijging van meer dan 1,5 kilo per dag willen we graag dat je ons daarvan direct op de hoogte stelt. We zullen jou vragen langs te komen voor een extra echo- en bloedonderzoek en je verder adviseren. Neem bij twijfel over overstimulatie (bijvoorbeeld bij toenemende buikpijn, benauwdheid, misselijkheid en braken gepaard gaande met een snelle gewichtstijging; klachten, die kúnnen passen bij een OHSS) altijd contact op Nij Geertgen. Nij Geertgen is 24 uur per dag, 7 dagen per week bereikbaar op telefoonnummer 0492 36 66 34.
