Als bij een man een sperma-analyse wordt verricht is de uitslag altijd een spannend moment. Wat zal er uit komen? Hebben leefstijlaanpassingen effect gehad? Of moet het nog strikter? Hoe kun je de kwaliteit van het sperma verder verbeteren? Dit is een impressie van de vele vragen die we in de dagelijkse praktijk tegenkomen.
Het ontstaan van zaadcellen
Eerst vertellen we graag over de natuurlijke aanmaak van zaadcellen.
In de testikels ofwel zaadballen zitten een soort stamcellen. Deze stamcellen geven continu, dag en nacht, onrijpe zaadcellen af. Via een lange zaadleider rijpen deze zaadcellen uit. Ze komen dan na een reis van 6 a 7 weken uiteindelijk in de zaadblaas terecht, het laatste station vlak voor de zaadlozing. Bij een zaadlozing komt een deel van de zaadcellen naar buiten. Na 1 tot 2 dagen is de voorraad vaak al weer aangevuld.
Zonder zaadlozing blijven de zaadcellen in de zaadblaasjes ongeveer 5 tot 7 dagen in leven, daarna sterven ze af. De afgestorven zaadcellen geven stofjes af die slecht zijn voor de nieuwkomers.
Kort samengevat betekent dit dat er een goede balans moet zijn tussen verversen en sparen van het sperma. Iedere 2 tot 5 dagen een zaadlozing is het meest optimale ritme.
Factoren die de spermakwaliteit beïnvloeden en tips
Zaadcellen zijn kwetsbaar, gevoelig voor invloeden van buitenaf. De algehele gezondheid van de man heeft zijn weerslag op de zaadcelkwaliteit. Laten we even wat invloeden op een rij zetten.
1. Temperatuur
De testikels hangen als het ware buiten het lichaam. De lichaamstemperatuur (37°C) is te hoog voor de stamcellen. Wanneer de testikels continu tegen het lichaam aangeduwd worden, bijvoorbeeld bij strak ondergoed, kan de aanmaak van zaadcellen schade oplopen. Maar ook bij het lang op schoot houden van een warme laptop of lange autoritten met stoelverwarming of zelfs een kantoorbaan waarbij je uren achter elkaar moet zitten.
2. Koorts
De lange zaadleider ligt wel in het lichaam. Tijdens de rijping is de lichaamstemperatuur prima voor de zaadcellen. Echter wanneer de lichaamstemperatuur omhoog gaat bij bijvoorbeeld koorts kan dit de kwaliteit nadelig beïnvloeden. Ongeveer 2-3 weken voordat de zaadcellen de zaadblaas bereiken zijn ze hier het gevoeligst voor. De opbrengst van een sperma-analyse van 2 a 3 weken ná koorts kan dan erg laag zijn. Mocht je een actieve kinderwens hebben en koorts treedt op, gebruik dan koortsverlagende middelen zoals paracetamol.
3. Aantal zaadlozingen
Bij actieve kinderwens wordt het rondom de eisprong altijd spannend. Je wilt het belangrijke moment natuurlijk niet missen. Hoe vaker proberen, hoe beter? Zoals je hierboven al hebt kunnen lezen, is het beter om het sparen en verversen van het sperma af te wisselen. Bovendien helpt de natuur ook. Zo blijven zaadcellen rondom de eisprong 2 tot 3 dagen in de baarmoeder in leven. Het is voldoende om om de andere dag seks met zaadlozing te hebben rondom de eisprong van de vrouw. Vaker seks hebben geeft geen hogere kans op zwangerschap.
Andersom heeft heel lang opsparen van het sperma ook geen zin, omdat zaadcellen maar 5 tot 7 dagen actief blijven in de zaadblaas. Een keer per maand een zaadlozing hebben – rondom de eisprong- kan de zaadcelkwaliteit negatief beïnvloeden. Hierdoor kun je de kans op een zwangerschap juist verlagen.
4. Roken
Iedereen weet dat roken slecht is voor je gezondheid, dus ook voor je zaadcellen. Er is veel informatie en onderzoek beschikbaar over verminderde kansen op een zwangerschap, hogere kansen op miskramen of buitenbaarmoederlijke zwangerschappen door roken. Wil je graag in verwachting raken? Dan zul je moeten stoppen met roken. Wil je dat je kind gezond opgroeit? Ook dan is het enige antwoord; stop met roken!
Wil je hulp bij stoppen met roken? Dan ben je al op de goede weg! Hulp kun je krijgen via de huisarts of via (online) coaches. Vaak bieden zorgverzekeraars vergoedingen voor stoppen met roken trajecten.
5. Alcohol
Als medische professionals weten we dat alcohol niet goed voor je is. Maar als mensen weten we ook dat iedereen wel eens wat drinkt, zeker bij sociale gelegenheden. Als richtlijn kun je voor jezelf aanhouden dat je maximaal 7 eenheden per week kunt drinken. Maar zeker niet allemaal op 1 dag. Want binge drinken in de derde helft is voor niemand goed.
6. Voeding en supplementen
Zoals al eerder gezegd heeft de algehele gezondheid van de man zijn weerslag op de spermakwaliteit. Gezonde voeding is hierbij dan ook belangrijk. Dit geldt overigens altijd, voor iedereen.
Over wat ‘gezond’ is kun je lang discussiëren, maar ‘gevarieerd’ is het voornaamste. Bij goede variatie krijg je alle vitaminen en mineralen in de juiste dosering binnen. Dan heb je geen extra supplementen nodig. Als je twijfelt over voldoende variatie, bijvoorbeeld bij een vegetarisch dieet, dan kun je een gesprek met een diëtist overwegen.
Over extra supplementen wordt heel veel op internet geadviseerd. Het is echter moeilijk om een verband te leggen tussen het gebruik van extra supplementen en de kans op zwangerschap. Een zwangerschap is namelijk van heel veel factoren afhankelijk. Goed betrouwbaar wetenschappelijk onderzoek is er (nog) niet. Wel zijn er aanwijzingen dat antioxidanten een positieve werking zouden hebben. Ook zou extra foliumzuur goed zijn voor de zaadcellen. Het goede effect van foliumzuur geldt voor zowel mannen als vrouwen. Tenslotte heeft bijna iedereen een vitamine D tekort, dus dit kan ook toegevoegd worden aan je dagelijkse menu.
7. Beweging en activiteiten
Een andere heel belangrijke pijler voor een gezond leven is beweging. Dit kan sporten zijn, maar ook intensieve activiteiten. Het algemene advies is om 30 minuten per dag een hartslag verhogende activiteit te ondernemen. Dat mag uiteraard ook op seksueel gebied zijn.
8. Stress
Af en toe een beetje adrenaline door je lijf is goed, dan blijf je alert.
Maar continue negatieve stress kan de gezondheid schaden. En als de algehele gezondheid afzwakt, heeft dat ook z’n weerslag op de spermakwaliteit.
9. Medicatie
Helaas is er geen medicijn dat de algemene spermakwaliteit verbetert. Soms kunnen hormonen helpen als je bekend bent met een hormonale afwijking. Je behandelend arts kan je hierover meer vertellen. Als je al medicatie gebruikt, kun je het beste met je arts overleggen of het kwaad kan voor de kansen op een zwangerschap of voor de zwangerschap zelf.
Bovenstaande adviezen gelden voor mannen die een normale of iets verminderde spermakwaliteit hebben. Het kan zijn dat je bekend bent met heel weinig zaadcellen, bijvoorbeeld dat de stamcellen minder goed functioneren. Dan gelden bovenstaande adviezen ook, maar blijft de onderliggende oorzaak bestaan.
